Gripaflutningar, -kaup, -sala: reglur

Innan hólfa þar sem riða hefur ekki greinst í meira en 20 ár (eða bara aldrei), má flytja sauðfé á milli hjarða að vild, alveg sama hvort um lömb eða fullorðnar kindur er að ræða – innan hólfsins. Fyrir eftirfarandi flutninga þarf hins vegar leyfi frá MAST:

a) flutningar í/frá öllum hinum hólfum

b) flutningar yfir varnarlínur

Á heimasíðunni MAST segir: „Öll lömb sem meiningin er að selja skulu vera arfgerðagreind og sala á lömbum af VRQ arfgerð er bönnuð.“

Úr líflambasöluhólfunum fjórum (þar sem aldrei hefur komið upp riða – Vestfjarðarhólfi eystra, Snæfellsneshólfi, Öræfahólfi og skilgreinda svæðinu í Norðausturhólfi) gildir söluleyfið fyrir allt hólfið og allar arfgerðir (nema arfgerðir sem innihalda VRQ). Samt þarf sölubúið að vera með gilt söluleyfi (sjá hér). Ath: Varðandi Snæfellsneshólf sjá kaflann „Garnaveiki“ aðeins neðar.

Reglugerðinni varðandi flutning líflamba milli landsvæða (550/2008) var breytt 2022 eftir að „verndandi“ og „mögulega verndandi“ arfgerðir komu til sögu hér á landi í kjölfari fyrstu lykilrannsóknanna. Núverandi útgáfan finnst hér. Tvær lykilsetningar eru að finnast í 3. gr.:

„Matvælastofnun getur þó í kynbótaskyni leyft sölu líflamba milli sóttvarnarsvæða og innan þeirra ef um er að ræða lömb með verndandi eða mögulega verndandi arfgerðir gegn riðu. Skilyrði er að sóttvarnarsvæðið sem selt er frá sé minna sýkt af riðu en svæðið sem selt er til eða svæðin hafi jafna sjúkdómastöðu með tilliti til riðu.“

„Verklagsreglur“ hvaða gripi megi almennt flytja innan eða úr hinum hólfum hafa hins vegar verið breytilegar síðustu árin. MAST birtir nýjustu reglurnar alltaf á heimasíðunni sinni (www.mast.is -> bændur -> sauðfé og geitur -> flutningar og sjúkdómavarnir).

Hólf, þar sem riða hefur komið upp síðustu 7 árin, eru núna skilgreind sem áhættuhólf – í rauninni öll hólfin á Norðurlandi vestra:

Miðfjarðarhólf (engin garnaveiki)
Vatnsneshólf (garnaveiki)
Húna- og Skagahólf (garnaveiki)
Tröllaskagahólf (garnaveiki)

Athugasemd KE: Í landsáætluninni, bls. 24 um „önnur bú í áhættuhólfum“ kemur fram að „MAST [er]heimilt að veita undanþágu til flutnings T137/x“ (þ.e. T137/ARQ í þessu tilfelli) líka í áhættuhólfum.

Garnaveiki

Ekki má flytja úr hólfum/svæði þar sem það þarf að bólusetja gegn garnaveiki yfir í hólf/svæði þar sem engin bólusetningarskylda er; nákvæmt yfirlitskort varðandi bólusetningaskyldu finnst á þessari síðu (neðst).

Ath: Í Snæfellsneshólfi (líflambasöluhólf!) er bólusetningarskylda, þ.e. þaðan má ekki flytja t.d. í Miðfjarðarhólfið, þótt kaupaleyfi frá MAST segi e.t.v. annað!

Arfgerðir ráða öllu; umsóknir

Ólíkt því sem var áður, ræða arfgerðir nuna öllu þegar um flutning líflamba er að ræða – nema ef lömbin koma úr líflambasölusvæðum (gripa með VRQ má samt ekki flytja þaðan). Flutningur fullorðna gripa á milli hjarða er eins og áður bannaður í öllum hólfum þar sem riða hefur komið upp síðustu 20 árin – óháð arfgerð.

Til að fá leyfi, þarf að sækja um hjá MAST – bæði bóndinn sem ætlar að selja (eða gefa) og bóndinn sem ætlar að kaupa (eða þiggja). Hvernig það er gert, er lýst hér.

Gott að vita umfram þetta venjulega:

Það gerir ekkert til ef þú ert enn ekki búin/n að fá allar niðurstöður úr arfgerðagreiningum. Sæktu samt um söluleyfi, ef þú átt von á lömbum sem eru „söluvara“ (sjá nánar hér)! Í reitnum “Athugasemdir” í umsóknareyðublaði nefnir þú í þessu tilfelli að þú sést að bíða eftir arfgerðagreiningarniðurstöðum.
Ef þú ert ekki með Fjárvís-aðgang þar sem um mjög litla hjörð er að ræða, er hægt að fá niðurstöður úr arfgerðagreiningum beint í gegnum RML. Þú mátt sækja um söluleyfi eins og hinir en í reitnum “Athugasemdir” verður að koma fram að þú sést ekki með Fjárvís-aðgang en að arfgerðir viðkomandi gripa séu skráðar hjá RML.
Það felst engin skuldbinding í því að sækja um söluleyfi – það er í góðu lagi ef bóndinn ákveður seinna að selja engin lömb. Ólíkt síðustu tveimur árum er 1. júlí 2025 hins vegar lokafrestur til að sækja um – þess vegna ættu allir, sem (taka til greina) hafa hug á að selja lömb, að sækja núna um til öryggis, í haust er það of seint!
Að “selja” þýðir í rauninni að “flytja” – það má auðvitað líka gefa lömb í staðinn fyrir að selja þau. Allir flutningar á líflömbum yfir varnarlínur eru leyfisskyldir, sem og flutningur milli bæja á riðusvæðum.