Flokkun hólfa; hvaða arfgerðir eru „söluvara“?

Staða: 28.5.2025. Athugið að reglurnar hér að neðan munu taka breytingum þegar Alþingi hefur
samþykkt breytingar á lögum nr. 25 /1993 um dýrasjúkdóma og ráðherra sett í kjölfarið nýjar reglugerðir um varnir gegn riðuveiki og flutning líflamba yfir varnarlínur. Ákvæði í þeim reglugerðum verða í samræmi við Landsáætlun um útrýmingu sauðfjárriðu. Breytingar þessar eru væntanlegar á næstunni.

Hvaða arfgerðir teljast sem „söluvara“, fer eftir varnarhólfi – bæði hólfi seljandans og hólfi kaupandans.

MAST skiptir hólfum („svæðum“) upp í fjóra flokka (sbr. MAST-heimasíðu):

  1. Líflambasölusvæði – til þessara svæða teljast varnarhólf sem aldrei hefur greinst riða og garnaveiki hefur ekki greinst síðastliðin 10 ár. Smitálag vegna riðuveiki á aðliggjandi sóttvarnarsvæðum skal einnig vera lítið. 
  2. Ósýkt varnarsvæði – til þessara svæða teljast varnarhólf þar sem riða hefur ekki fundist sl. 20 ár.
  3. Sýkt varnarsvæði [einnig kölluð „riðuhólf“] – til þessara svæða teljast varnarhólf þar sem riða hefur greinst á sl. 20 árum og ekki er gerður greinarmunur á sýktum og ósýktum svæðum innan hólfsins. Sýktum varnarsvæðum er skipt upp í tvo undirflokka – riða hefur komið upp …
    3.a) … fyrir 8 til 20 árum
    3.b) … síðustu 7 ár („áhættuhólf“)
  4. Svæðisskipt varnarsvæði – þar sem hólfinu er skipt upp í sýkt og ósýkt svæði og ólíkar reglur gilda um flutning á lifandi fé eftir því hvort um er að ræða fé á sýkta eða ósýkta svæðinu.

Hvaða hólf tilheyrir hvaða flokk, sést hjá MAST aðeins neðar á ofangreindri heimasíðu.

Ath: „Verklagsreglur“ á MAST-heimasíðunni hafa ekki verið uppfærðar síðan 2024. Vorið 2025 virðist einnig í áhættuhólfum raunhæft að fá leyfi til flutninga á lömbum með T137 (nema með VRQ), sérstök aukaumsókn til að fá undanþágu virðist óþarfi núna (nema frá áhættu- eða riðubúum, sjá bls. 20/21 í Landsáætlun).

Í stuttu máli má selja eftirfarandi arfgerðir eins og hér segir:

  • innan líflambasöluhólfa (Snæfellsneshólfi, Vestfjarðarhólfi eystra, Norðausturhólfi (norðurhluta) og Öræfahólfi):
    • allar arfgerðir, en mælst hefur verið til þess beint við bændur að ekki sé verslað með kindur með VRQ genasamsætuna
  • innan „ósýktra hólfa“ (riða fyrir meira en 20 árum):
    • allar arfgerðir nema með VRQ
      Athugasemd KE: Það hefur þónokkrum sinnum komið upp riða aftur á sama bæ eftir meira en 20 ára „riðupásu“; ég mæli þess vegna með að vera á varðbergi í þessum hólfum og reyna sem mest að sneiða framhjá VRQ/VRQ-, VRQ/ARQ- og ARQ/ARQ-gripum.
  • úr líflambasöluhólfum inn í önnur hólf:
    • allar arfgerðir nema með VRQ; skv. endurskoðaðri útgáfu Landsáætlunar er ekki mælt með að flytja lömb með arfgerðina ARQ/ARQ inn á riðusvæði
  • úr ósýktum hólfum inn í A) önnur ósýkt hólf eða B) í sýkt hólf,
    • ARR/x (ef x er ekki VRQ)(ARR = R171)
    • T137/x (ef x er ekki VRQ)
    • C151/C151
    • H154/H154 = AHQ/AHQ
    • C151/H154 = C151/AHQ
  • innan „7-ára-riðuhólfa“ (áhættuhólfa) eða á milli þeirra*:
    • ARR/x (ef x er ekki VRQ)(ARR = R171)
    • T137/x (ef x er ekki VRQ)
    • C151/C151
    • H154/H154 = AHQ/AHQ
    • C151/H154 = C151/AHQ
    • *En: Fyrir „riðubæi“ og „áhættubæi“ (sjá bls. 20/21 í Landsáætlun) gilda sérstakar reglur!

Mikilvægt:

  • Sú regla gildir að leyfi fæst til þess að selja af minna sýktu svæði yfir á meira sýkt, en ekki öfugt.
  • Muna þarf eftir því að bæir á svæðum þar sem bólusett er gegn garnaveiki mega ekki selja til aðila á svæðum þar sem ekki er bólusett.
  • Allir flutningar eru leyfisskyldir nema innan líflambasölusvæða og innan hólfa þar sem riða hefur komið upp fyrir meira en 20 árum. Meira um það hér.